De Russische invasie van Oekraïne op 24 februari 2022 zelf was de katalysator voor aanzienlijke veranderingen in de economie van de eurozone en op de financiële markten in Europa en daarbuiten. Nu het conflict zijn tweede jaar ingaat, kijkt Razan Nasser, Credit Analyst, bij T. Rowe Price naar de impact. Oekraïne: economische tol maakt kwijtschelden schuld waarschijnlijk
De Oekraïense economie in oorlogstijd blijft geconfronteerd met aanzienlijke uitdagingen, met een bruto binnenlands product dat naar schatting met meer dan 30% is gekrompen in 2022. Door de aanhoudende aanvallen op infrastructuur en stroomtekorten verwacht Nasser dat de economie dit jaar opnieuw zal krimpen. Hoewel het begrotingstekort naar verwachting groot zal blijven, is sterke externe steun van westerse regeringen en het IMF hard nodig. Dit moet helpen om het financieringstekort te dichten, wat op zijn beurt moet helpen om de afhankelijkheid van monetaire financiering in 2023 te verminderen.
Gezien de immense druk op Oekraïne stemden externe crediteuren in augustus in met een bevriezing van de aflossing op de staatsschuld voor twee jaar. Nasser denkt dat dit waarschijnlijk de eerste stap van de herstructurering zal zijn, met waarschijnlijk een gedeeltelijke kwijtschelding op de schuld. Er zal ook een politieke beslissing worden genomen over hoeveel private schuldeisers moeten delen in de kosten van de wederopbouw. De schade aan de infrastructuur is enorm. Als de oorlog eindigt, zal de omvang van de wederopbouw- en herstelinspanning waarschijnlijk alles overschaduwen wat Europa sinds de Tweede Wereldoorlog heeft gezien.
Rusland: sancties beginnen pijn te doen
Diepe en brede sancties hebben ervoor gezorgd dat de Russische economie aanzienlijk verzwakt is, met een verwachte krimp van ongeveer 3% voor 2022. Dit jaar wordt verdere zwakte verwacht en de Russische economie zal zich op de lange termijn waarschijnlijk op een significant lager groeiniveau stabiliseren. Iran is hier een nuttige vergelijking omdat het te maken heeft gehad met vergelijkbare zware sancties van de VS, wat ertoe heeft geleid dat het nominale bbp is gekrompen van ongeveer USD 644 miljard in 2012 tot een geschatte USD 240 miljard in 2020.
Europa: energiecrisis afgewend, maar uitdagingen liggen in het verschiet
De economie van de eurozone is verzwakt, maar niet zo erg als gevreesd nadat Rusland Oekraïne binnenviel. Een energiecrisis is tot nu toe vermeden omdat Europese landen er grotendeels in slaagden hun gasopslagfaciliteiten voor de winter te vullen. Dit, in combinatie met de zachte winter, heeft ertoe bijgedragen dat de gasprijs aanzienlijk is gedaald ten opzichte van de piek van 2022. Hoewel dit bemoedigend is, blijft de overgang van Europa van Russisch gas een grote uitdaging voor 2023 en daarna, dus het zou een vergissing zijn om aan te nemen dat de energiecrisis voorbij is. In veel opzichten is de energiecrisis nog maar net begonnen.
De Europese gasinfrastructuur is opgezet om import uit Rusland te ontvangen via pijpleidingen, en het zal tijd en geld kosten om dit te veranderen. De invoer van vloeibaar aardgas (LNG) uit de VS en Qatar biedt een potentieel alternatief, maar het is onwaarschijnlijk dat er op korte termijn voldoende aanbod zal zijn om aan de vraag van Europa te voldoen. Er is ook beperkte capaciteit in Europa om LNG-import te verwerken, en hoewel er plannen zijn om nieuwe verwerkingsinfrastructuur te bouwen, zal dit waarschijnlijk enkele jaren duren om te voltooien. Op de lange termijn zullen hernieuwbare energiebronnen de Russische import vervangen om te voorzien in de energiebehoeften van Europa, maar het zal lang duren om de vereiste infrastructuur hiervoor te bouwen.
Tegen deze achtergrond meent Nasser dat Europese landen waarschijnlijk voor uitdagingen zullen blijven staan om voldoende fossiele brandstoffen te verkrijgen om aan de vraag te voldoen in de winter van 2023 tot 2024 en daarna. Dit kan hogere prijzen betekenen, waardoor overheden waarschijnlijk energierekeningen moeten blijven subsidiëren. Dit kan op de groei wegen en de eurozone mogelijk later dit jaar in een recessie doen kantelen, vooral omdat de ECB naar verwachting binnenkort met kwantitatieve verkrapping zal beginnen.
Grondstoffen: Graanprijzen zijn gedaald, maar risico’s blijven
in lijn met andere grondstoffen, zijn graanprijzen gedaald dankzij het aanbod van andere gewassen en de graandeal tussen Oekraïne en Rusland. Dit kan echter slechts een verlichting op korte termijn zijn, omdat de deal in maart moet worden verlengd. Het niet verlengen van de deal kan leiden tot een stijging van de voedselprijzen, wat druk kan uitoefenen op landen met een lager inkomen.
Bovendien zijn Oekraïense boeren – die een belangrijke leverancier van tarwe en andere granen aan opkomende markten zijn geweest – hard getroffen sinds de oorlog uitbrak, en hun productie zal waarschijnlijk aanzienlijk dalen. Gecombineerd onderstrepen deze factoren – plus de extra prijsdruk als gevolg van minder beschikbaarheid en hogere prijzen van meststoffen – hoe precair de situatie is en versterken ze de kans op krapte op de grondstoffenmarkten de komende tijd.
Deze krapte creëert potentiële economische uitdagingen en tegenwind voor de wereldwijde groei. In heel 2022 was de groei traag, waardoor de vraagdruk van de grondstoffenprijzen afnam. Maar wanneer de wereldeconomie uiteindelijk herstelt, zal ook de vraag naar grondstoffen toenemen, en de prijzen zullen daardoor waarschijnlijk stijgen. Dit kan doorwerken in een hogere inflatie, die de koopkracht van huishoudens kan verzwakken en op de groei kan wegen. Hoewel de financiële markten zich lijken te gewennen aan het leven met deze oorlog, zal de aanhoudende tegenwind van de groei waarschijnlijk aanhouden.
Toekomstperspectieven
Zonder duidelijk pad naar de-escalatie, zal de oorlog waarschijnlijk voortduren met aanhoudende gevolgen voor de economie en de grondstoffenmarkten. Nasser verwacht dat de Oekraïense economie voor aanzienlijke uitdagingen zal blijven staan, en een grote herstructurering van de schuld lijkt in de toekomst waarschijnlijk. Voor Rusland eisen de sancties hun tol en zullen ze de groei nog enige tijd blijven ondermijnen. Hoewel warmer weer de economie van de eurozone heeft geholpen beter te presteren dan verwacht en een energiecrisis heeft voorkomen, liggen er op dit vlak uitdagingen in het verschiet en is een recessie dit jaar een reële mogelijkheid.
