Verscheurd door drugskartels en guerrillabewegingen gold Colombia lang als een van de onveiligste landen van de regio. Dat beeld is de afgelopen jaren duidelijk verbeterd. Maar met de ineenstorting van de olieprijs stokte ook de economische groei.
De oorlog tegen de drugs, gesteund door de Verenigde Staten, heeft de macht van de drugskartels gebroken. Daarnaast kunnen de langdurige vredesonderhandelingen met de grootste guerrillabeweging FARC mogelijk dit jaar nog een eind maken aan de meer dan vijftig jaar durende interne strijd.
Dankzij deze politieke ontwikkelingen en geholpen door een boom van de grondstoffensector maakte Colombia tussen 2004 en 2014 een groeispurt door. Het land gold als een van de uitblinkers van de regio. Hoewel de neergang van de olieprijs de economische groei een behoorlijke knauw heeft gegeven, zijn de vooruitzichten voor de middellange termijn niet ongunstig. Goed om wat dieper op de economische ontwikkelingen en vooruitzichten in te gaan.
Geen onbelangrijke speler
Colombia is met een nominaal bbp van circa 380 miljoen dollar het op vier na grootste land in Latijns-Amerika en komt met om en nabij 50 miljoen inwoners qua omvang van de bevolking op een derde plaats. Olie heeft sinds de jaren negentig steenkool van de eerste plaats gestoten als belangrijkste exportproduct, maar met een aandeel in de totale export van ongeveer 15% in de afgelopen drie jaar blijft de productie van steenkool belangrijk.
Koffiebonen komen met een aandeel van 5% op een derde plaats, maar wanneer we ook verwerkte koffieproducten meetellen is het belang ruim twee keer zo groot. De VS en Europa zijn de belangrijkste exportmarkten, met een aandeel van circa 30 en 15%, maar het belang van China groeit en bedroeg in 2014 ruim 10%.
Olie zorgt voor maar liefst de helft van de exportopbrengsten en voor grofweg 20% van de overheidsinkomsten. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de economie zwaar getroffen is door de daling van de olieprijs. Wereldwijd behoort het land tot de kleinere olieproducenten, met een negentiende plaats op de ranglijst en een aandeel van 1,2% in de totale productie. In de regio komt Colombia van de olielanden wat productie betreft op de laatste plaats.
Brazilië produceert bijvoorbeeld twee keer zo veel. Daar staat tegenover dat maar een klein deel bestemd is voor eigen gebruik en er dus relatief veel overblijft voor de export, terwijl Brazilië een netto olie-importeur is. De openstelling van de olie- en gasproductie voor buitenlandse investeerders gaf de investeringen een enorme impuls.
Het zorgde voor een verdubbeling van de olieproductie van 500.000 vaten per dag in 2007 tot bijna 1 miljoen in 2014. De investeringen zijn de afgelopen tijd echter weer afgenomen. Veel, met name ook offshore, olieprojecten lijken bij de huidige olieprijs niet meer interessant. Hierdoor zal de komende jaren waarschijnlijk ook de productie weer teruglopen.
Economisch raamwerk
Meer politieke stabiliteit en toegenomen veiligheid zorgden voor een belangrijke verbetering van het investeringsklimaat, evenals een gezond macro-economisch raamwerk. Duidelijke afspraken over de omvang van het overheidstekort en hervormingen van het belastingstelsel droegen bij aan een belangrijke verbetering van de overheidsfinanciën.
Van 2004 tot 2013 bedroeg het tekort gemiddeld niet meer dan 1% van het bbp. De overheidsschuld daalde van bijna 60% van het bbp in 2002 naar circa 40% in 2012. Sindsdien is de schuld, uiteindelijk ook mede door de daling van de olieprijs, weer iets opgelopen naar 47%. Het is overigens opvallend dat Colombia een van de weinige landen in de regio is waarvan de overheid de buitenlandse schuldverplichtingen altijd is nagekomen, zelfs tijdens de schuldencrisis van de jaren tachtig van de vorige eeuw.
Op het gebied van inflatiebeteugeling zijn eveneens grote stappen gezet. Eind 1999 werd tegelijkertijd met het overgaan op een flexibele wisselkoers ook een inflatiedoelstelling ingesteld. In 2000 al dook de inflatie voor het eerst sinds ruim 25 jaar onder de 10% en deze is sindsdien gestaag afgenomen.
Vanaf 2009 ligt de inflatie merendeels tussen de doelstelling van 2 tot 4%. De positieve ontwikkelingen werden in 2011 beloond door kredietbeoordelaars Moody’s, Standard & Poor’s (S&P) en Fitch met een opwaardeerding van junk naar de laagste investment grade rating. In 2013 en 2014 volgden alle drie met een verdere opwaardering tot BBB.
Genoeg tekortkomingen
Ondanks een sterke toename van de welvaart, behoort Colombia nog altijd tot een van de armere landen in de regio. Daarbij is de inkomensongelijkheid aanzienlijk en de werkloosheid hoog. Verder is de informele sector zelfs voor Latijns-Amerikaanse begrippen groot, met een geschatte omvang tussen de 50 en 70% van het bbp. Daarnaast zorgen slecht onderwijs en een gebrekkige infrastructuur, samen met corruptie en bureaucratie, voor lage productiviteit en hoge productiekosten.
Hierdoor scoort Colombia met een 66e plaats (op 144 landen) veel minder goed op de Global Competitiveness Index van het World Economic Forum dan op de Ease of Doing Business Index van de Wereldbank (34e plaats op 189 landen). In het laatste rapport van het World Economic Forum noemde 19% van de respondenten corruptie als belangrijkste obstakel voor het zaken doen, gevolgd door gebrekkige infrastructuur met 14% en bureaucratie met 12%.
Het tekort op de lopende rekening zal door de terugval in de exportopbrengsten van olie en steenkool verder oplopen van 5,2% in 2014 tot rond de 7% in 2015, terwijl tegelijkertijd de buitenlandse investeringen afnemen. Deze aanzienlijke verslechtering van de externe positie vergroot de kwetsbaarheid van Colombia voor de verwachte stijging van de rente op de internationale kapitaalmarkt.
Hier ligt dan ook een van de belangrijkste risico’s voor de komende tijd. Positief is in dit opzicht dat de regering de beschikking heeft over een flexibele kredietlijn bij het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en dat de internationale reserves aanzienlijk zijn.
Zwak jaar
Na een gemiddelde groei van 5% per jaar tussen 2004 en 2014 bedroeg de groei in het eerste kwartaal van 2015 nog slechts 2,8%. Voor het jaar als geheel verwachten we een groei van niet meer dan 2,5%. De investeringen zijn gedaald, de export loopt terug en er is geen ruimte voor economische stimulering. Integendeel, forse bezuinigingen zijn aangekondigd om het overheidstekort niet te veel te doen oplopen.
Verder ligt de inflatie sinds februari boven de doelstelling van 2 tot 4% van de centrale bank, waardoor ook de ruimte voor monetaire versoepeling beperkt is. Dit komt deels door een slechte oogst, maar vooral ook door een zwakke munt. De peso is sinds het begin van dit jaar met ruim 17% gedaald ten opzichte van de dollar en over de afgelopen twaalf maanden maar liefst met 33%.
Zo behoort de peso samen met de Braziliaanse real en de Russische roebel tot de munten die in deze periode het sterkst in waarde zijn gedaald. Tot voor kort ging de markt er vanuit dat dat de centrale bank de beleidsrente, die 4,5% bedraagt sinds augustus 2014, verder zou verlagen om de economie te stimuleren. Nu lijkt eerder een renteverhoging waarschijnlijk, ook gezien de verwachte rentestap van de Fed dit jaar.
2016 wordt gunstiger
De vooruitzichten voor 2016 zijn weer een stuk gunstiger. Ik verwacht dat Colombia mede dankzij de zwakkere munt uiteindelijk zal weten te profiteren van de sterke groei in de VS en de opleving in Europa. Daar komt bij dat we uitgaan van een lichte stijging van de olieprijs in 2016. Hierdoor zal de groei oplopen naar 3,5%.
Het IMF schat de potentiële groei van Colombia op 4,25%. Dit lijkt een redelijke groeiraming voor de jaren daarna, mits de regering erin slaagt om de implementatie van noodzakelijke verbeteringen aan de infrastructuur niet al te veel vertraging te laten oplopen en de politieke stabiliteit gehandhaafd blijft.
