De Italiaanse banksector is in de loop van 2016 in de greep van financiële stress geraakt door de enorm aangezwollen hoeveelheid Non-Performing Loans (NPLs) of leningen waarop overeengekomen rente- en/of aflossingen niet plaatsvinden. James McCann, econoom Europa bij Standard Life Investments, noemt dat een zorgelijke ontwikkeling.
“De zorgen zijn niet nieuw”, legt McCann uit. “Maar het NPL-probleem moet nu wel opgelost worden, anders heeft het vergaande consequenties.”
In 2015 bedroeg de NPL-berg maar liefst 360 miljard euro. De NPLs weerspiegelen een erfenis van zwakke economische groei en tekort schietend prudentieel management. Een positieve kant is dat de groei van dit soort leningen aanzienlijk is vertraagd als gevolg van het langverwachte economisch herstel in Italië. McCann wijst erop dat de hoeveelheid NPLs zorgwekkend blijft. Bovendien hebben sommige Italiaanse banken moeite om deze last te dragen.
Onrust
De tot dusverre door de overheid getroffen maatregelen om de problemen op te lossen schieten volgens McCann tekort en hebben de onrust op de markten nog niet kunnen wegnemen. De druk om met een meer definitieve oplossing te komen is hierdoor toegenomen. Er is gesuggereerd dat de Italiaanse overheid een directe kapitaalinjectie ter hoogte van 40 miljard euro overweegt voor die banken die de grootste behoefte hebben aan ondersteuning. Dit bedrag komt overeen met ‘slechts’ 2% van het Italiaanse bnp.
“Regels van de Europese Unie (EU) vormen een barrière voor een dergelijke kapitaalinjectie”, legt McCann uit. “Met name de nieuwe Bank Recovery en Resolution Directive (BRRD) verbiedt dat publiek geld wordt besteed, voordat een bail-in-mechanisme in werking is getreden waarbij de crediteuren van de banken een deel van de verliezen van de banken op zich nemen.” De BRRD vormt een hoeksteen van de Europese bankenunie, waarbij het bail-in mechanisme wordt gezien als een middel dat de band tussen banken en overheden moet doorbreken.
Terughoudend
De Italiaanse premier Matteo Renzi is terughoudend om deze route te volgen. “Italianen zijn doorgaans grote houders van bankeffecten, die van gunstige fiscale voorwaarden hadden geprofiteerd. Dit maakt het lastig voor de overheid”, weet McCann. “Moet gekozen worden voor een overheidskapitaalinjectie en schade worden toegebracht aan de geloofwaardigheid van de bankenunie? Of moet de overheid kiezen voor het afwentelen van verliezen op Italiaanse huishoudens, wat politiek desastreus zou zijn?’
Maar, zoals zo vaak in Europa gebeurt, is er wellicht een compromis mogelijk volgens McCann. Zo staat de BRRD in speciale gevallen uitzonderingen op de regels toe waardoor een directe kapitaalinjectie toch mogelijk is. Ook kan de overheid ervoor kiezen om effectenbezitters die geraakt worden door de bail-in te compenseren voor de gemaakte verliezen. Geen oplossing is ideaal en elke oplossing vergt samenwerking met Europese en Italiaanse beleidsmakers. “Maar als het NPL-probleem niet of slecht wordt opgelost, wordt het risico gelopen dat bankregelgeving van de EU zwaar averij oploopt of dat de Italiaanse politieke stabiliteit in gevaar wordt gebracht.”
