‘We’re caught in a trap’ is de eerste regel van ‘Suspicious Minds’, een lied dat het meest memorabel is gezongen door Elvis Presley. The King werd op 8 januari, tachtig jaar geleden geboren. Echter, het zou ook de nieuwste openingszin kunnen zijn van Mario Draghi, president van de Europese Centrale Bank (ECB), als hij collega’s of politieke kopstukken ontmoet.
Europa riskeert in een deflatoire spiraal terecht te komen, waaruit het maar zeer moeilijk zal kunnen ontsnappen. De gedachte dat goederen en diensten goedkoper worden, kan een verlammend effect hebben op de economie. Je hoeft alleen maar te kijken naar de ervaring van Japan de afgelopen twintig jaar.
Zowel bedrijven als consumenten stellen uitgaven uit, omdat ze denken dat goederen en diensten in de toekomst goedkoper zullen zijn. Bedrijven worden gedwongen hun prijzen te verlagen om klanten te trekken. Ze zullen ook salarissen verlagen of bevriezen in een poging om de druk op winstmarge wat de verlichten. Dat leidt echter weer tot een verdere daling van de huiselijke consumptie.
De inflatie in de eurozone is momenteel 0,3%, ver onder het doel van de ECB: “onder, maar wel dicht bij 2%.” De economie in de eurozone groeide vorig jaar minder dan 1%, ondanks de prikkel van zeer lage rentetarieven. De recente bittere ervaring van de financiële crisis van 2007-2008 kan er voor zorgen dat consumenten en bedrijven niet graag willen lenen en dat banken nog minder bereid zijn om geld uit te lenen.
Hulpmiddelen
Draghi heeft allerlei hulpmiddelen van de ECB ingezet in een poging om de economische activiteiten te stimuleren, van ultralage rentetarieven tot langetermijnoperaties om te herfinancieren. Zijn volgende actie lijkt Quantitative Easing (QE, kwantitatieve verruiming) te gaan worden. De hoop is dat het aankopen van staatsobligaties en andere schuldpapieren extra geld in de economie zal doen stromen, om zodoende groei te stimuleren en de dreiging van deflatie af te wenden.
Of zulke onconventionele maatregelen succesvol zullen zijn, blijft een open vraag. De Amerikaanse Federal Reserve stopte onlangs zijn programma van het aankopen van obligaties, dat in november 2008 was begonnen. De Amerikaanse QE hield op zijn minst de rentetarieven laag en stimuleerde de prijzen van aandelen, waardoor de S&P 500 in die periode 160% terug won. Gedeeltelijk als een resultaat daarvan lijkt de Amerikaanse economie de steunpilaar van de wereldwijde economische activiteit te worden.
Rentetarieven laag niveau
Omdat de rentetarieven in de eurozone reeds op een exceptioneel laag niveau staan en omdat de ECB lijkt te willen beginnen met een QE op het moment dat het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten beide overwegen de rentetarieven te verscherpen, beseft Draghi dat QE alleen de problemen in de eurozone niet kunnen oplossen. Hij oefent ook druk uit om structurele hervormingen (waaronder harde beslissingen op het gebied van maatschappelijke ondersteuning en het vrijlaten van de arbeidsmarkt) en groei-vriendelijke fiscale beleid door te voeren.
Zelfs als deze politiek gevoelige thema’s worden aangepakt, is dat nog steeds geen garantie dat de economie in de eurozone sterker wordt en dat deflatie wordt voorkomen. Een zeer beslissende factor zal de kracht van de groei elders in de wereld zijn. Terwijl het Verenigd Koninkrijk en de VS op het goede spoor lijken te zitten, staan sommige andere landen (zoals Rusland) met economische en andere banden met de eurozone op de rand van een recessie.
Op dit moment vragen ‘suspicious minds’ in en buiten de eurozone zich af of Draghi en de politieke elite de eurozone kunnen redden van deflatie. Uiteindelijk zou het continent, om een andere hit van Elvis aan te halen, terecht kunnen komen het ‘Heartbreak Hotel’. Als de beleidsmakers alles voldoende reorganiseren en handelen, dan zou de eurozone een meer overtuigend herstel kunnen laten zien.
