De COVID-19-pandemie heeft de wereldeconomie, beleidsplannen en markten in slechts een paar weken tijd ingrijpend veranderd. De ongekende snelheid van deze veranderingen heeft geleid tot grote onzekerheid over de gevolgen op de lange termijn.
Vier economische onbekenden zijn bepalend voor de komende tien jaar: het begrotingsbeleid, deglobalisering, groei en inflatie. Nieuwe bronnen van economische groei zullen afhangen van innovatie en duurzaamheid. “De COVID-19-pandemie heeft op brute wijze de zwakke punten in de gezondheidszorg en de wereldwijde just-in-time toeleveringsketens blootgelegd”, aldus Valentijn van Nieuwenhuijzen, Chief Investment Officer bij NN Investment Partners (NN IP). “Als de overheden de impact van deze gigantische economische schok actief gaan proberen te beperken, dan zal de wereld het moeten doen met een nog hogere schuldenlast. Dit zou kunnen leiden tot een sneller einde van de globalisering en als katalysator kunnen dienen voor een nieuw regime voor overheidsschulden, groei en inflatie.”
Van Nieuwenhuijzen en Peter Diamandis, auteur van The Future Is Faster Than You Think, bespraken tijdens een online event op woensdag 17 juni de gigantische veranderingen als gevolg van de COVID-19-crisis. Dit event was het eerste in de ‘UpsideDown’-reeks van NN IP, gericht op de wereld na het coronavirus. Centraal stonden de vier factoren die onze toekomstige economie zullen bepalen.
Hoge uitgaven of bezuinigen?
Twee aspecten van het toekomstige begrotingsbeleid zijn duidelijk: overheden krijgen te maken met een hogere schuldenlast en de centrale banken zullen steeds vaker worden ingezet voor het monetariseren van de staatsschulden. De belangrijkste onbekende qua begrotingsbeleid is de vraag of overheden zullen kiezen voor hoge uitgaven of bezuinigingen. Bezuinigingen zullen waarschijnlijk zijn gericht op sociale programma’s en een verhoging van de belastingen op inkomen en vermogen kunnen niet worden uitgesloten. Hierdoor worden de schulden houdbaar, maar ten koste van mogelijk lagere groei en sociale onrust.
Een andere mogelijkheid is dat overheden vanwege werkloosheid en ongelijkheid consumenten of bedrijven gaan subsidiëren, de gezondheidszorg, het klimaat en infrastructuurprojecten gaan financieren of de welvaart gaan herverdelen om vooral de zwakkeren in de samenleving te ondersteunen. In dit scenario kan de samenleving evenwichtiger worden in termen van milieu-, maatschappelijke en governance-factoren (ESG). Goed doordacht beleid zou het groeipotentieel kunnen verbeteren, maar anderzijds zou de schuldenlast onhoudbaar kunnen worden, kan er een consequent hoge inflatie ontstaan en kan de economische groei stagneren.
Globalisering onder druk
De politieke aandacht kan verschuiving richting problemen als gevolg van de globalisering, zoals ongelijkheid, handelsconflicten en klimaatverandering. Dit zou een grote omslag teweegbrengen in het handelsbeleid van de afgelopen 40 jaar. Op nationaal niveau kan dit de weg vrijmaken voor populistisch beleid of een progressieve agenda. In het verleden hebben populistische regeringen zich vaak niet gehouden aan begrotingsbeperkingen en niet voldaan aan hun economische beloften, zoals het scheppen van banen en betere salarissen. Progressieve regeringen hebben een beter trackrecord in het creëren van gelijkheid en het stimuleren van door investeringen gestuurde groei. De uitdagingen van deglobalisering bestaan onder meer uit beheersing van de schuldenlast, behoud van hoge bedrijfsrendementen en het bieden van de hoge werkgelegenheid die de globalisering bereikte door het creëren van laagbetaalde banen. Escalatie van het handelsconflict tussen de VS en China, een verstoring van de internationale samenwerking en een afname van de wereldhandel zijn allemaal risico’s die een bedreiging vormen voor de groei in de meeste regio’s en de rol van de Amerikaanse dollar als wereldvaluta.
Alternatieve groei
Nu de wereldhandel en de productiviteit stagneren en de investeringsniveaus laag blijven, zijn de bronnen van economische groei voor de komende tien jaar onbekend. De groeivooruitzichten voor die periode hangen af van of technologische innovaties en nieuwe bedrijfsmodellen de groei zullen stimuleren of dat de wereldhandel afstevent op langdurige stagnatie.
Het goede nieuws is dat er op veel gebieden, zoals in de gezondheidszorg en op het gebied van klimaatverandering, veel vraag is naar nieuwe oplossingen. Het aanbod van innovaties ziet er veelbelovend uit op gebieden als biotechnologie, zonnecelefficiëntie, geautomatiseerde intelligentie en robotica. In theorie zullen deze innovaties, als zij tot ontwikkeling worden gebracht, de realisatie van het toekomstige groeipotentieel ondersteunen.
“De COVID-19-crisis heeft ook aangetoond dat toekomstbestendige bedrijfsmodellen stabieler zijn en beter zijn voorbereid op veranderingen”, zegt Van Nieuwenhuijzen. “Dit is bemoedigend en was niet alleen zichtbaar in de prestaties van aandelenstrategieën zowel voor als tijdens de crisis, maar ook bij vastrentende producten zoals groene obligaties.”
Terugkeer van inflatie
De enorme economische schok als gevolg van de pandemie is een verdere deflatoire kracht, maar de inflatie kan toenemen door het gedeeltelijk instorten van de vrije handel, de afgenomen concurrentie op het gebied van goederen en arbeidsmarkten en verstoringen van het systeem van wisselkoersen. Dit is echter vooral een risico voor de lange termijn, omdat het jaren zal duren voordat de wereldeconomie de huidige terugval in de vraag te boven is.
Overheden kunnen ook in de verleiding komen om hun schuldenlast te laten dalen door stijgende inflatie in plaats van te kiezen voor bezuinigingen, vooral vanuit het oogpunt van de lange termijn. Elke scherpe stijging van de inflatie zou echter directe gevolgen hebben voor de houdbaarheid van de schuldenlast, die nauw verband houdt met stabiele en lage rentetarieven.
“Veranderingen op deze vier gebieden zullen nieuwe kansen en bedreigingen opleveren voor zowel beleggers als ondernemers”, besluit Van Nieuwenhuijzen. “Om succesvol te zijn, moeten beleidsmakers voorbereid zijn en hun beleid aanpassen aan de ontwikkelingen van deze vier macro-economische onzekerheden. En net als beleggers moeten beleidsmakers leren dat zij altijd het onverwachte moeten verwachten.”
