Een van de verrassingen voor ons dit jaar is de beperkte impact van de geopolitieke spanningen op de markten. De olieprijzen daalden ondanks de onrust in het Midden-Oosten en de spanningen in Oekraïne hadden vooralsnog evenmin veel impact. Japan is in het voetlicht getreden met zwakke groeicijfers die onmiddellijke politieke gevolgen hebben.
De verwachtingen voor de bbp-groei in het derde kwartaal waren al laaggespannen. Toch vielen de reële cijfers nog tegen. De economie verkeert opnieuw in een recessie. Daarom wil premier Shinzo Abe vervroegde verkiezingen in december. Dat moet zijn meerderheid in het parlement veilig stellen en hem een nieuwe ambtstermijn bezorgen waardoor hij meer tijd krijgt om hervormingen door te voeren.
Nieuwe initiatieven in het kader van zijn groei- en inflatiebevorderende ‘Abenomics’ zijn absoluut noodzakelijk om het enthousiasme over dit programma aan te wakkeren. Samen met de verkiezingsoproep stelde Abe de tweede fase in de btw-verhoging met 18 maanden uit. Die had er normaal ongeveer in oktober 2015 moeten komen.
De uitblijvende btw-verhoging, de daling van de Japanse yen naar een dieptepunt sinds zeven jaar en de lagere olieprijzen zouden de groei een impuls moeten geven, maar wij blijven voorzichtig. Een zwakkere yen betekent ook hogere importprijzen en mogelijk zoekt de regering naar andere manieren om het begrotingstekort aan te pakken. De aankoop van staatspapier door de Bank of Japan (BoJ) beperkt het stijgingspotentieel van de obligatierente echter.
Toenemend vertrouwen in VS
Het consumentenvertrouwen is naar zijn hoogste niveau sinds 2007 gestegen. Dat nam vijf jaar in beslag sinds het einde van de recessie, maar nu knoopt het vertrouwensniveau eindelijk weer aan met de normale gemiddelden buiten recessieperioden. Het trage tempo is begrijpelijk omdat het herstel van de arbeids- en huizenmarkt en de vooruitgang in de schuldafbouw eveneens een tijdrovend proces waren.
Maar de loongroei blijft relatief laag. Positief is dat de detailhandelsverkoop steun krijgt van de olieprijzen die voor het eerst sinds 2010 onder 3 dollar per gallon daalden. Het recente herstel van de verkoop bereidt het pad voor een sterkere consumptiegroei dit kwartaal.
De industriële productie daalde en de Empire inkoopmanagersindex (PMI) van de verwerkende industrie bleef onder de verwachtingen van de markt. Toch bevindt de index zich nog altijd duidelijk op positief terrein en de productie van de maakindustrie was sterker dan de globale industriële productie. Op basis van de ISM en de Markit-cijfers voor de verwerkende industrie zien we geen reden tot bezorgdheid over deze sector. Het sentiment onder huizenbouwers verbeterde en wijst nu op een stijgende bouwactiviteit.
Trage groei in Europa
De economie groeide kwartaal op kwartaal met amper 0,2% in het derde kwartaal en bleef daarmee onder de trendmatige groei. De uitdaging bestaat er nog altijd in om de jaarlijkse groei, die nu 0,8% bedraagt, te verhogen. Het huidige niveau volstaat immers niet om de werkloosheid, die op een relatief hoog niveau van 11,5% stagneerde, terug te dringen. Een lage groei helpt inderdaad om de inflatie laag te houden, maar de combinatie van lage groei en lage inflatie bemoeilijkt de schuldafbouw.
Volgens ons komt er een einde aan de dip, onder meer dankzij de lagere olieprijzen en een dalende euro. De voorlopende indicatoren wijzen niet op veel algemene verbetering, maar de ZEW-index kan de spreekwoordelijke ‘kanarie in de kolenmijn’ zijn. Deze index van het sentiment bij financiële marktexperts verbeterde. Een eventuele opvering in de eurozone wordt volgens ons een geleidelijk proces.
Geen beterschap in China
De cijfers bevestigen het beeld van een vertragende economie. De detailhandelsverkoop en de industriële productie groeiden in het laagste tempo sinds tien jaar, maar de cijfers blijven relatief hoog vanuit internationaal oogpunt. De groei van de investeringen nam af ondanks sterke stijgingen in de infrastructuurbestedingen. De kredietgroei vertraagde samen met de reële economie, maar de schuldhefboom van de economie blijft stijgen. Dat kan op de langere termijn een risico vormen.
Mogelijk zullen de overheden extra stimuleringsmaatregelen willen nemen om de economie een impuls te geven, maar ze kunnen ook voor een verdere vertraging kiezen. Het zou mij niet verbazen dat ze de groeidoelstelling voor 2015 van 7,5% nu naar 7,0% verlagen.
In de rest van de opkomende markten rapporteerde India een tegenvallende exportgroei, een trend die ook zichtbaar is in andere landen. Onderstaande grafiek toont de gezamenlijke export van zes landen die hun cijfers vroeg bekendmaken. Behoudens China tonen ze een zwak beeld. De groei in de opkomende markten blijft al bij al bescheiden.
Joost van Leenders is hoofdeconoom bij het Multi Asset Solutions Team van BNP Paribas Investment Partners
