Recent onderzoek toont aan dat het economisch evenwicht in de eurozone een duidelijke verschuiving ondergaat nu in Duitsland het ondernemersvertrouwen in het afgelopen kwartaal flink daalde en daar ’s werelds grootste handelsblok in mee dreigt te slepen.
Volgens het International Business Report (IBR) van Grant Thornton brengen deze veranderingen een grote verschuiving in de eurozone aan het licht. De groeivooruitzichten voor de economieën in Spanje, Ierland en Griekenland zijn stijgende, terwijl deze in Duitsland en Frankrijk juist afnemen. Dit roept de fundamentele vraag op of de eurozone de grote verschillen in economische posities en toekomstige koers van haar lidstaten wel kan opvangen.
Het IBR, een wereldwijd kwartaalonderzoek, geeft weer dat in de afgelopen drie maanden het optimisme in de eurozone van netto 35% naar slechts 5% daalde. Ook het totale aandeel van bedrijven dat het tekort aan orders als beperking voor groei ziet, nam toe en de verwachtingen voor aantrekkende werkgelegenheid liep terug van 17% naar nog maar 6%.
Maatregelen treffen
Tegelijkertijd daalt het ondernemersvertrouwen in Duitsland van netto 79% naar nog maar netto 36%. Dit volgt op een krimp van de Duitse economie in het tweede kwartaal, dat deels werd gedreven door de vrees voor het effect van de crisis in de Oekraïne op de handel en de energievoorziening. Het percentage van Duitse bedrijven dat een tekort aan orders als een beperking voor groei noemt, steeg fors van slechts 6% naar bijna 25%.
Daarbij zijn de verwachtingen voor de werkgelegenheid voor het eerst sinds 2010 tot negatieve waarden gedaald en geeft (van de 34 ondervraagde economieën) het laagste cijfer. Ook het voortdurend dalende optimisme in Frankrijk, dat de tweede grootste economie van dit handelsblok is, draagt bij aan de malaise in de eurozone.
“We wisten dat het economisch klimaat in Duitsland zou verslechteren, maar de ernst van de verslechterde vooruitzichten is zeker een aandachtspunt voor bedrijven”, reageert Frank Ponsioen, voorzitter Raad van Bestuur bij Grant Thornton in Nederland. “Duitsland ziet zich geconfronteerd met drie problemen in de vorm van een teruglopend ondernemersvertrouwen, krimpende orderportefeuilles en een zwak vooruitzicht op werkgelegenheid. Dit zal voor de rest van de eurozone consequenties hebben.”
Beleidsmakers moeten zo spoedig hun maatregelen treffen, zo stelt hij. “Duitsland beschikt over een aanzienlijk begrotingsoverschot waardoor er wat ruimte is voor flexibiliteit en geïnvesteerd zou kunnen worden in de infrastructuur om groei te stimuleren.” Dit werd onlangs ook al voorgesteld door het Internationaal Monetair Fonds (IMF).
Te laat moment?
De Europese Centrale Bank (ECB) heeft als reactie op de zwakke economische groei en lage bedrijfsinvesteringen, toegezegd om in het gehele financiële systeem van de eurozone de liquiditeit te verhogen door deze maand te starten met het opkopen van leningen.
Ponsioen: “Deze maatregel zou echter wel eens te weinig kunnen zijn en op een te laat moment komen. De eurozone is tot nu toe niet meegegaan in de grootschalige kwantitatieve geldverruiming, zoals het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten hebben gedaan, maar moeilijke tijden roepen wellicht om verdergaande maatregelen.”
Voor de beleidsmakers van Europa bestaat er een extra complexe laag in dit vraagstuk, aldus Ponsioen. “Zo moeten ze ervoor zorgen dat de maatregelen die zijn bedoeld om de pijn voor bedrijven te verzachten niet tegelijkertijd de positieve tekenen uit andere delen van de unie, zoals uit Spanje, Griekenland en Ierland, tenietdoen.”
Hierdoor kan een situatie worden voorkomen waarbij twee groepen van economieën het moeilijk lijken te hebben om tegelijkertijd te floreren. “Dit doet een belangrijke vraag rijzen voor de toekomst van de eurozone: is de regio in staat om alle economieën tegelijkertijd met succes te faciliteren?”
Verbetering van perspectief
Volgens het IBR verbetert echter het perspectief van sommige van de landen in de eurozone die het meest onder de crisis hebben geleden. De verwachtingen van bedrijven voor een groeiende omzet in de aankomende twaalf maanden zijn gestegen in Griekenland (van 50% naar 70%) en Ierland (van 58% naar 70%). Terwijl een groeiend aantal bedrijven in Griekenland, Ierland en Spanje ook hogere winsten verwacht.
Griekse en Spaanse bedrijven laten zich eveneens veel positiever uit over de werkgelegenheid in de aankomende maanden. Dit is een welkome verandering, ondanks dat de totale werkeloosheid hoog blijft. “In de nasleep van de wereldwijde financiële crisis was Duitsland de rots in de branding waaraan het economische herstel van de eurozone lag verankerd, terwijl de perifere Europese economieën er leden”, concludeert Ponsioen. “De ironie is dat we juist in veel van deze landen nu tekenen van herstel zien, terwijl Duitsland en Frankrijk nu wankelen.”
Deze onevenwichtigheden onthullen zijn inziens de gebreken in het eurozoneproject. “Ze laten precies zien hoe moeilijk het is om een beleid te bepalen dat werkt voor een groep economieën die verschillende economische koersen varen.”
