Wat de bijna-val van de Rotterdamsche Bank in 1924 én het faillissement van Imtech met elkaar te maken hebben? De ‘betrokkenheid’ van een van de meest gehaaide zakenmannen uit de Nederlandse geschiedenis.
Tja, als je toch neutraal bent, dan kun je er ook maar beter optimaal gebruik van maken. Met die gedachte genereert Anton Kröller tijdens de Eerste Wereldoorlog grote rijkdommen. Als hoofd van Wm H. Müller & Co doet hij vanuit Rotterdam zaken met zowel de Duitsers als de Britten. Hij pendelt veel tussen Berlijn en Londen. Kröller is op een gegeven moment meer diplomaat dan zakenman. Maar geen moment verliest hij zijn handelsbelangen uit het oog. Geen van de partijen vertrouwt hem volledig.
Maar als handelaar in erts en graan hebben ze hem allemaal veel te hard nodig. Kröller is niet de enige die profiteert van de neutrale status van Nederland. De economie bloeit. Ook de banken schitteren én dragen hun steentje bij. Ze verstrekken krediet alsof het kraanwater is. Daarbij hanteren de banken weinig strenge criteria. De Rotterdamsche Bank, een van de voorlopers van ABN Amro, behoort ook daartoe.
Megalomaan
De economische voorspoed is een van de redenen dat de Rotterdamsche Bank gemakkelijk kredieten verstrekt. De andere reden is onheilspellender. Namelijk belangenverstrengeling. Commissarissen van de bank vervullen ook verschillende posities in het bedrijfsleven. Ter illustratie: directielid Karel van Mandele van de Rotterdamsche Bank bekleedt in 1923 liefst 39 commissariaten.
Ook Kröller is prominent aanwezig. Naast het directeurschap van zijn bedrijf groeit hij uit tot een van de commissarissen van de bank. Daar schuilt ook de kiem van de bijna-val van de Rotterdamsche Bank. Kröller oogt weliswaar succesvol, heel verantwoord met de financiën van zijn bedrijf springt hij niet om. Later blijkt dat hij zijn beleggers, omgerekend naar nu, voor zo’n 700 miljoen euro oplicht.
Zo financiert hij privéaankopen met bedrijfskapitaal. Het gaat onder meer om flinke lappen grond op de Veluwe, waar hij een megalomaan jachthuis realiseert. Ook de kunstcollectie van zijn vrouw komt uit de kas van Müller & Co. Dat breekt het bedrijf definitief op, zodra het einde van de Eerste Wereldoorlog Europa in een depressie stort.
Reserves
Herstelbetalingen verlammen de Duitse economie, een belangrijke afzetmarkt, zéker voor Müller & Co. Het betekent dat Kröller zich moet toeleggen op bankkredieten. Die krijgt hij vanzelfsprekend van de Rotterdamsche Bank, de bank waar hij zelf actief is als commissaris. Het ons-kent-ons-gehalte is hoog. Van fatsoenlijk toezicht is geen sprake. Kröller blaast de cijfers op en zadelt de bank zo op met een miljoenenstrop.
Het betekent het laatste zetje richting de afgrond voor de Rotterdamsche Bank. De bank worstelt op dat moment al een tijdje met zijn liquiditeit. Die heeft te veel kredieten verstrekt en te weinig reserves aangelegd. En nu Europa aan de vooravond van een crisis staat en de beurzen klap na klap dienen te verwerken, betaalt de bank de prijs. Alleen ingrijpen van De Nederlandsche Bank (DNB) kan in 1924 de val van de bank voorkomen.
Maar die twijfelt. De Rotterdamsche Bank is twee jaar eerder immers met de levensvatbare onderdelen van de failliete Marx & Co.’s Bank aan de haal gegaan, terwijl DNB achterbleef met de schulden. Pas na druk vanuit de regering zegt de centrale bank zijn steun toe. Ze hebben geen keuze. De Rotterdamsche Bank neemt anders 640 bedrijven en 400.000 werknemers mee in zijn val.
Imtech
Wat gebeurt daarna met Kröller? Die blijft middels enkele dubieuze kunstgrepen nog even aan als directeur van Müller & Co. In 1931 valt hij definitief van zijn voetstuk. Kröller verdwijnt vervolgens enigszins in de anonimiteit, ook omdat hij vlak voor zijn dood zijn volledige archief vernietigt. Tot 2013.
Imtech openbaart een grootschalige fraudezaak, waardoor beleggers én het bedrijf tientallen miljoenen euro’s verliezen. Laat datzelfde Imtech nu een uitvloeisel zijn van Müller & Co. Volgens biograaf Ariëtte Dekker is het alsof “zijn geest op aarde is teruggekeerd”. En de Rotterdamsche Bank? Die smelt in 1964 samen met de Amsterdamsche Bank tot de Amro Bank.
