Veel Europese landen zitten over de schuldgrens van 60%. Op de lange termijn zouden zelfs de grootste optimisten aan een langdurige stabiliteit gaan twijfelen. Een vereenvoudigde projectie van de toekomstige staatschuld ten opzichte van het bbp toont waarom.
Terwijl de markten in toenemende mate door de cijfers uit de eurozone teleurgesteld worden, vallen de gegevens uit de Verenigde Staten beter uit dan verwacht. Europa vecht, waarschijnlijk tevergeefs, tegen een nieuwe recessie. Aangezien een sterke economie zoals de Duitse ook begint af te zwakken, wordt de kans op een mogelijke trendomslag in de Europose groei steeds kleiner.
De markten ontwikkelen zich zoals we eerder al in onze commentaren voorspeld hadden: de Europese rendementen dalen verder, de rendementen in de VS blijven eerder stabiel en stijgen niet merkbaar. De aandelenmarkten schijnen teleur te stellen, maar alleen op het eerste gezicht.
Wat enigszins gerust stelt
Als de wereldwijde economische gegevens in de richting van een verzwakking wijzen, dan zijn stijgende winsten voor ondernemingen niet voor de hand liggend. In deze omgeving blijven de aandelen weliswaar stabiel, wat vooral toe te schrijven is aan het ontbreken van enig alternatief.
In wat volgt geven we een zeer vereenvoudigde projectie van de toekomstige staatsschuld ten opzichte van het bbp van een aantal landen.
Voor Duitsland, de VS en Zwitserland oogt de toekomst geruststellend. Zelfs bij een status quo van de huidige begroting bereikt Duitsland in 23 jaar de maximumgrens van 60% van de Maastrichtnorm. Indien de Europese Centrale Bank (ECB) succesvol is met zijn beleid om de inflatie te verhogen en de nominale rente laag te houden, dan kan Duitsland die 60% ook vroeger bereiken. De VS en Zwitserland schijnen evenmin met een schuldprobleem te maken te krijgen.
Bij Ierland is beeld tamelijk omgeslagen. Ierland kom sterker terug en stijgt met stip in de Credit Rating. Ondanks een hoge staatsschuld van 123% kan Ierland de schuldenberg ontgroeien en na amper 13 jaar de 60%-grens behaald hebben.
Desolate gevallen
Voor Spanje, Portugal en Italië kleurt het plaatje minder rooskleurig. Spanje lijkt van de drie kandidaten het land dat nog het best kan worden gered en zou de 60%-grens binnen veertig jaar kunnen halen. Italië en Portugal daarentegen zullen volgens de huidige parameters binnen minder dan vijftien jaar meer dan 200% staatschuld tegenover hun bbp hebben.
Frankrijk, ooit een kernland van de Europese stabiliteit, kwakkelt. Bij het voortzetten van de huidige koers zullen de schulden zo hoog oplopen, dat nauwelijks nog gecorrigeerd kan worden. Als Frankrijk ertoe over te halen was wat meer van Schröders programma van 2010 door te voeren en zo iets aan zijn concurrentievermogen te doen, dan zou het in de toekomst misschien wat aan charme verliezen, maar ten minste in staat zijn om zijn schulden terug te dringen.
Griekenland verkreeg in 2012 een (gedeeltelijke) schuldkwijtschelding, maar desondanks staat het er slechter voor dan ooit. Zelfs in het onwaarschijnlijke geval dat Griekenland zijn begrotingsdeficit van -14,3% tot nul kan herleiden, dan nog stijgt de staatsschuld binnen drie jaar boven de 200% en binnen negen boven de 300%.
In België zal de overheidsschuld ceteris paribus (onder verder gelijk blijvende omstandigheden) in de komende decennia gestaag stijgen naar meer dan 100%. Indien de nieuwe Belgische federale regering er niet slaagt deze situatie recht te zetten, dan zouden de schulden in vijftien jaar naar 120% kunnen stijgen en in veertig jaar naar 160%. In Luxemburg is de context heel verschillend. Het land zit onder de grens van 60% en zal in de toekomst geen schuldprobleem krijgen.
Staatsbankroeten
Zelfs de grootste optimisten zouden bij deze meestal desolate schuldtoestand aan een langdurige stabiliteit gaan twijfelen. Alleen de geloofwaardigheid van de ECB heeft een heropflakkering van de euroschuldencrisis tot nu toe verhinderd. We mogen de huidige toestand niet als vanzelfsprekend aanvaarden. De betrokken lidstaten moeten hun uiterste best doen om op eigen kracht structurele hervormingen door te voeren, aangezien het risico dat de markten het vertrouwen verliezen reëel is.
Schuldsaneringen in de vorm van een staatsbankroet worden dan onvermijdelijk, met alle bijhorend vermogensverlies voor de inwoners. Veel tijd blijft er niet over, maar misschien nog genoeg. Anders krijgen we de rekening gepresenteerd. Namelijk, een onhoudbare instabiliteit veroorzaakt door de immense schuldenbergen van de lidstaten. Dat staat vast.
Guido Barthels is Chief Investment Officer van Ethenea Independent Investors en portfoliomanager van de Ethna Funds
