Hoongelach zou de goeroe ten deel gevallen zijn die twee jaar geleden had durven voorspellen dat de eurozone intact zou blijven, maar het Verenigd Koninkrijk niet. Toch is een afscheiding van Schotland een reële mogelijkheid geworden.
Was er tot voor kort in opiniepeilingen slechts een stabiel blijvende minderheid voor Schotse onafhankelijkheid, inmiddels is sprake van een nek-aan-nekrace. Sommigen spreken hun verbazing erover uit dat het aantal voorstanders van een Schotse onafhankelijkheid groeit, juist nu de Britse economie een overtuigend herstel laat zien.
Maar deze ontwikkelingen zijn juist logisch in een periode van vertrouwensherstel. Op het hoogtepunt van een crisis praat uiteraard niemand over afscheiding.
Een munt of niet?
De Schotse nationalisten willen na een afscheiding (een ‘Scoxit’) het Britse pond behouden, maar alle grote Britse politieke partijen zijn hierop tegen. Een eigen munt is een zeer belangrijk symbool van soevereiniteit, dus je vraagt je af waarom de Schotse nationalisten zo nodig een monetaire unie met het restant van het Verenigd Koninkrijk willen behouden.
Een geloofwaardige monetaire unie vereist een politieke unie (met opgeven van begrotingssoevereiniteit) en de vraag dringt zich op waarom je dan eigenlijk wilt afscheiden (het ouderlijk huis met slaande deuren verlaten, maar wel elke week de vuile was langsbrengen). Een eigen centrale bank en een oriëntatie op de euro zijn bovendien ook vereisten voor toetreding tot de Europese Unie (EU).
Aangezien Schotland zo snel mogelijk weer een volwaardig lid van de EU wil worden (en niet samen met Servië in de wachtkamer zal willen zitten), ligt invoering van een eigen munt en eigen centrale bank meer voor de hand. De Schotse begroting en economie worden erg oliegevoelig, dus een eigen munt is in het economisch belang van Schotland. De grote Engelse politieke partijen bewijzen in die zin Schotland dus een belangrijke dienst, al is hun motief een heel andere: Schotse kiezers onzeker maken.
Boedelscheiding
Wat zijn de economische gevolgen van een Scoxit? Aangezien Schotland goed is voor slechts 8% van de bevolking en ook van het bbp van het huidige Verenigd Koninkrijk, kunnen die gevolgen op het eerste gezicht niet groot zijn. Er wordt geschermd met een zeer langdurige en moeizame boedelscheiding, maar redelijke mensen kunnen dit natuurlijk op een achternamiddag regelen, zoals Vaclav Klaus over de fluwelen scheiding tussen Tsjechië en Slowakije snedig opmerkte.
Na een Scoxit, reken ik op Angelsaksisch pragmatisme, of misschien kan ik bij deze gelegenheid beter over het overheersen van (toegegeven, Schotse) nuchterheid in de traditie van David Hume spreken. Ook de EU zal zich pragmatisch opstellen. De Schotse wetten zijn al bijna integraal EU-compliant (uiteraard, als deel van het Verenigd Koninkrijk), al moeten er wat monetaire details geregeld worden.
Verder verwacht ik dat het Britse pond blijft circuleren, totdat het wordt vervangen door een eigen munt, die het pond kan gaan schaduwen, maar mogelijk ook de euro of een mix van beide. De Schotse belastingbetalers kunnen niet garant staan voor financiële reuzen van het type Royal Bank of Scotland.
Juridisch zal dit een Britse bank worden onder toezicht van de Bank of England en uiteindelijk gegarandeerd door de Britse belastingbetaler. Economisch (vestigingen in Schotland) ligt dit minder duidelijk. Het belastingklimaat en in bredere zin het vestigingsklimaat (waaronder toezicht) in Schotland en de ontwikkeling van de olieprijs zullen belangrijke factoren zijn.
Nieuwe energie?
Een succes voor de Schotse nationalisten kan uiteraard nationalistische bewegingen in Europa nieuwe energie geven. Een stijgende risicopremie in een aantal Zuid-Europese landen is daarom te verwachten, al hebben die bewegingen het daar een stuk moeilijker (een referendum in Catalonië is bijvoorbeeld waarschijnlijk strijdig met de Spaanse grondwet). Niettemin is het volkenrecht dubbelzinnig over het recht op afscheiding, uiteraard vanwege het beginsel van volkssoevereiniteit.
Maar beleggers maken zich uiteraard vooral zorgen over een grotere kans op Brexit (het restant Verenigd Koninkrijk verlaat de EU) na Scoxit. De redenering is dat de Britse Conservatieve partij naar rechts zal opschuiven na een Scoxit. Cameron zal waarschijnlijk het veld moeten ruimen, omdat hij verantwoordelijk zal worden gehouden voor het achteraf gezien lichtzinnige alles-of-niets-referendum waarbij afscheiding bovendien gepresenteerd is als de positieve optie (Yes).
Labour verliest zijn bastion in Schotland. De Conservatieven winnen de verkiezingen (hoewel wie verloor ook alweer Schotland?, wordt rechts niet gesplitst door de opkomst van de UKIP?). En in het beloofde referendum stemt een meerderheid van de resterende Britse kiezers voor uittreding van de EU, de grootste interne markt ter wereld.
Een treffend voorbeeld van ‘Selbstverzwergung’ merkte de Frankfurter Allgemeine Zeitung hierover ooit op. Uiteraard is dit faliekant tegen het economisch belang van het restant van het Verenigd Koninkrijk en zeer schadelijk voor het vestigingsklimaat van bedrijven. Ik moet dit nog zien in een ´land van kruideniers´ (Napoleon).
Deze redenering lijkt me heel wat speculatiever dan eerdere in dit stukje en een hier nu en dan geprofeteerde koersval van het Britse pond van 10% direct na het referendum lijkt me schromelijk overdreven om het ‘Brexit’-risico te incorporeren.
Léon Cornelissen is hoofdeconoom van Robeco
