De Banco di San Giorgio was een van de eerste moderne banken ter wereld, een icoon op het gebied van financiële innovaties. De bank uit Genua ging ten onder aan de haat-liefdeverhouding van Napoleon Bonaparte met het bancaire systeem.
Napoleon deed in 1815 een opmerkelijke uitspraak: “Is een overheid afhankelijk van bankiers, dan ligt de controle bij die bankiers en niet bij de overheid. […] Geld heeft geen vaderland. Financiers zijn niet patriottistisch en kennen geen fatsoen: hun enige doelstelling is winst.”
De Banco di San Giorgio is tien jaar daarvoor al omgevallen. Maar juist deze woorden van de Franse veldheer en veroveraar tonen met terugwerkende kracht aan waarom de bank uit het Italiaanse Genua zijn meerdere moest erkennen in de nukken van zijn nieuwe overheerser.
Christoffel Columbus
De Banco di San Giorgio staat inmiddels te boek als een van de eerste moderne, onafhankelijke banken. Opgericht aan het begin van vijftiende eeuw had de bank een belangrijke taak: het herstellen van de macht van de Republiek Genua. De onafhankelijke staat is platzak na een langdurige oorlog tegen Venetië. Reden voor de meest invloedrijke families om in te grijpen. Ze starten een bank die de schulden van Genua overneemt. In ruil daarvoor mag de bank onder meer de belastingen van de stad innen.
Het is het begin van een bloeiperiode van bijna vierhonderd jaar, waarin de Banco di San Giorgio zich opwerkt tot een van de meest invloedrijke instituten van Europa. Zo behoort de ‘Spaanse’ koningin Isabella tot de rekeninghouders. Karel V, keizer van het Heilige Roomse Rijk, werkt zich in de schulden bij de bank. En dan is er nog ontdekkingsreiziger Christoffel Columbus, zoon van Genua.
Hij onderhoudt als rekeninghouder een dusdanig intieme band met het bankbestuur dat hij tijdens een van zijn ontdekkingsreizen een veelzeggende brief schrijft met de regel: “Hoewel mijn lichaam zich hier bevindt, is mijn hart altijd bij jullie.” De bank staat ook aan de basis van talloze financiële innovaties. Zo is Genua dankzij de Banco di San Giorgio de eerste natie met een staatsschuld, waarna talloze staten volgden.
Ook overheidsobligaties komen uit de koker van de bank. Opvallend is trouwens de wijze waarop de bank zijn bestuurders kiest. Kandidaten dienen minimaal dertig jaar oud te zijn en het equivalent van 275.000 euro op de bank te hebben staan. Daarnaast moeten ze enkele sponsoren verzamelen die bij een eventuele uitverkiezing nog eens 1,5 miljoen euro inleggen. Een loterij bepaalt vervolgens wie zich de gedurende zes maanden bankbestuurder mag noemen. Ofwel, wie de Banco di San Giorgio wil runnen, moet geld meenemen, in plaats van andersom. Het draagt allemaal bij aan het betrouwbare imago van de bank.
Revolutionaire onrust
Toch gaat de bank ten onder. En het knullige is dat de bankbestuurders daar weinig aan kunnen doen. Zodra Napoleon aan het einde van de achttiende eeuw Italië binnenvalt, is het lot van de Banco di San Giorgio bezegelt. Napoleon was in Frankrijk nog aan de macht gekomen met de hulp van enkele bankiers. Zij baalden van alle revolutionaire onrust en zagen in Napoleon iemand die de rust kon bewaren.
Als beloning kregen zij vervolgens de leiding over de nieuwe staatsbank: de Banque de France. Tegelijkertijd baalt Napoleon van de verschillende onafhankelijke banken in Europa. Voor banken zijn oorlogen op dat moment big business. Hij vindt het maar niks dat banken in sommige conflicten de oorlogsactiviteiten van beide partijen financieren. Het feit dat andere Europese banken, in het bijzonder de Bank of England, voornamelijk zijn tegenstanders steunen met oorlogsleningen maakt hem nog wantrouwiger.
De Franse heerser grijpt daarom in. In vrijwel alle veroverde gebieden begint hij de activiteiten van onafhankelijke banken te onderdrukken. De Banco di San Giorgio is een daarvan. En die maatregel is de bank te machtig. In 1805 verdwijnt het instituut in de geschiedenisboeken. Alleen die staatsschuld achtervolgt Europa nog enige tijd.
