De Phillips-curve (het verband tussen inflatie en werkloosheid) is niet dood, maar kromt zich duidelijk moeizamer dan voorheen. De economen Blanchard en Summers schreven vorig jaar een paper waarin ze concludeerden dat de traditionele afruil tussen inflatie en werkloosheid niet meer zo sterk is als in het verleden.
Een stevige daling in de werkloosheid gaat niet meer gepaard met een sterke opleving van de inflatie, zoals in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw. Over de mogelijke oorzaken tast men nog in het duister, maar de auteurs suggereren dat deze in een veranderende prijsmacht van bedrijven of in gewijzigde loononderhandelingen schuilt.
Heel goed mogelijk dat die laatste hint klopt. Tenminste, als we even dicht bij huis blijven. De macht van de vakbonden in Nederland is afgenomen door een gestaag dalende organisatiegraad waardoor de onderhandelingsmacht van werknemers ten opzichte van werkgevers het afgelopen decennia sterk is afgenomen.
Categoriale inkomensverdeling
Ook als we in de finesses van de categoriale inkomensverdeling duiken, wordt dit beeld bevestigd. De arbeidsinkomensquote, het aandeel van de totale verdiensten van de Nederlandse economie dat naar werknemers gaat, is eveneens sterk gedaald ten gunste van de winstquote. Kortom, werknemers hebben verdienvermogen ingeleverd, mogelijk met lagere bestedingsbereidheid en minder vraag-gedreven inflatie tot gevolg. Een gegeven daling in de werkloosheid leidt zodoende tot een minder sterke opleving in de inflatie.
Toch lijkt dat te kort door de bocht. De verschuiving van inkomen naar het bedrijfsleven kan via herinvesteringen van winsten in kapitaalgoederen er immers alsnog voor zorgen dat de inflatoire druk behouden blijft. Maar dat laatste lijkt nu juist steeds minder het geval te zijn. Het doorsnee AEX-bedrijf zwemt zowat in het geld en heeft winst vooral opgepot of uitgekeerd aan aandeelhouders (dividenden/inkoop van eigen aandelen). Het mogelijke inflatoire effect wordt zo, op wat activa-prijsinflatie na, ongedaan gemaakt.
Wat betekent een vlakkere Phillips-curve voor monetair beleid? Blanchard en Summers stellen dat de afname in gevoeligheid van inflatie voor ontwikkelingen in de arbeidsmarkt impliceert dat je potentieel grote bewegingen in de arbeidsmarkt nodig hebt om eenmaal uit de hand gelopen inflatie te stabiliseren.
Arbeidsvariabelen
Centrale banken zouden daarom meer gewicht moeten geven aan de arbeidsmarktvariabelen en veel minder aan de feitelijke inflatieontwikkelingen bij het nemen van het rentebesluit. Met een werkloosheid die in de Verenigde Staten al dichtbij, zo niet onder de NAIRU (evenwichtswerkloosheid waarbij inflatie stabiel is) ligt, lijkt dit een verkapt advies aan Yellen om maar snel de rente te verhogen en niet te wachten tot de inflatie zich aandient.
Maar laat Summers nu tegelijkertijd juist degene zijn die de hypothese rond secular stagnation nieuw leven heeft ingeblazen. Hij is ervan overtuigd dat we in een fase van langdurige economische stagnatie zijn aanbeland, een situatie waarin rentes nog verder (moeten) dalen. Wel of juist géén renteverhoging door de Federal Reserve, meneer Summers? De ex-president van Harvard lijkt hopeloos verdeeld over deze vraag, net als de Fed zelf.
