De volatiliteit in de markten is op het moment minder extreem dan in de tweede helft van augustus, maar nog niet weg. Dat lijkt nog altijd voornamelijk een gevolg van ontgoochelende macro-economische vooruitzichten. Volgens de inkoopmanagersindices (PMI’s) blijft de economische groei vertragen.
De meeste PMI-cijfers zijn nu bekend. Op basis van die cijfers daalde onze naar bbp gewogen wereldwijde PMI van de verwerkende industrie naar 51,0 in augustus, zijn laagste niveau sinds juli 2013. De index voor de ontwikkelde markten daalde licht onder zijn gemiddelde sinds 2008/09. Bij de grotere economieën gingen Japan, Duitsland, Australië en Zwitserland tegen de negatieve trend in. De gewogen index voor de opkomende economieën daalde voor de derde maand op rij naar zijn laagste niveau sinds november 2012.
In Brazilië, dat nu in een recessie verkeert, daalden de import en export fors in Amerikaanse dollar. De handel was ook zwak in Thailand in juli en in Zuid-Korea in augustus. De bbp-groei vertraagde licht in India, waar vooral het achterblijvende hervormingsproces een punt van zorg is. Het vrij grote Indiase begrotingstekort zou gezien de hoge nominale groei van het land geen al te groot probleem mogen vormen. In Australië vertraagde de bbp-groei in het tweede kwartaal na een sterk eerste kwartaal.
Groei in Verenigde Staten
De bbp-groei in het tweede kwartaal was sterk in de Verenigde Staten. Dat was deels te danken aan een forse groei van de consumptie en aantrekkende bedrijfs- en vastgoedinvesteringen, maar ook aan de buitenlandse handel. De economie zal niet in het huidige tempo blijven groeien, maar zou het in de tweede helft van het jaar goed moeten blijven doen. Wel was de Institute of Supply Management index (ISM-index) van de verwerkende industrie in augustus zwakker dan verwacht, met een tweede maandelijkse daling op rij naar zijn laagste niveau sinds meer dan twee jaar. Dat is mogelijk een gevolg van de impact van een sterke dollar op de verwerkende sector.
Tijdens de jaarlijkse conferentie van de Federal Reserve in Jackson Hole merkte vicevoorzitter Stanley Fischer op dat er goede redenen zijn om aan te nemen dat de inflatie zal stijgen. Daarmee bracht hij een mogelijke renteverhoging in september weer aan de orde. Wij sluiten die mogelijkheid niet uit. De volatiele markten kunnen de Amerikaanse centrale bank nog tegenhouden, maar als het slechts om lichte volatiliteit gaat, kan de Fed dit door de vingers zien om aan te tonen dat de financiële markten zijn monetaire beleid niet kunnen dicteren.
Aarzelend herstel eurozone
In het licht van het aarzelende herstel in de eurozone en de broze internationale ontwikkelingen zijn we op de hoede voor tekenen van zwakte. Vooralsnog houdt de economie stand. De Index van het Economisch Sentiment (ESI) verbeterde verder in augustus en bereikte zijn hoogste niveau in vier jaar tijd. De kredietcyclus verbeterde eveneens, net zoals de M1- en M3-maatstaven van de geldhoeveelheid. Nog belangrijker is dat de kredietverstrekking van banken aan bedrijven nu positief is op jaarbasis. Dat en de relatief zwakke euro kunnen de economie van de eurozone ondersteunen.
De werkloosheid daalde in juli, nadat deze drie maanden pas op de plaats had gemaakt. In het huidige trendmatige tempo zou er nog twee jaar nodig zijn alvorens de werkloosheid weer haar niveau van voor de crisis bereikt. Op inflatiedruk vanuit de arbeidsmarkt hoeven we dus niet te rekenen. De inflatie was ongewijzigd in augustus. Een lage inflatie en volatiele markten brachten speculatie op een versnelde kwantitatieve versoepeling door de ECB op gang, maar wij denken dat de centrale bank vasthoudt aan haar huidige programma dat tot september 2016 loopt.
